Δύο δρόμοι οδηγούν στη Σιάτιστα. Ο ένας είναι η Εγνατία Οδός, στο τμήμα Κοζάνης-Ιωαννίνων και ο άλλος η Εθνική, μέσω Λάρισας (επαρχιακή οδός Σιάτιστας-Νεάπολης).  Χιονισμένες, οι γυμνές κορυφές της Βελιάς γράφουν υπέροχα, ενώ είκοσι μόλις λεπτά αρκούν για μια εκδρομή στο Χιονοδρομικό της Βασιλίτσας, αλλά και τη μαγευτική Λίμνη της Καστοριάς. Το “Άναμα των κλαδαριών” την προπαραμονή των Χριστουγέννων και τα διήμερα Μπουμπουσάρια στις 5 του Γενάρη, μας προσκαλούν σε γλέντια με “Χάλκινα” και καρναβάλια στη μέση του χειμώνα.  Η κρεμαστή γέφυρα της Λίμνη Πολυφήτου και οι γειτονικοί καταρράκτες του Βελβεντού στα ανατολικά της Κοζάνης, αποτελούν μια απόδραση που δεν πρέπει να χάσεις.  Στα ξύλινα κιόσκια στις πλατείες των δύο συνοικιών, τα κορίτσια του δήμου θα σας δώσουν πληροφορίες και θα σας ξεναγήσουν στα αρχοντικά και τους ναούς της πόλης.  Με παράδοση εκατοντάδων χρόνων στην επεξεργασία και το εμπόριο γούνας, στη Σιάτιστα, θα βρείτε μεγάλη ποικιλία από γουναρικά και δερμάτινα είδη, σε ιδιαίτερα δελεαστικές τιμές.

 

lifestyle.gr

travellers.gr

Πολύτιμη κληρονομιά

Ενα από τα πιο ωραιότερα σπίτια της Σιάτιστας, το Αρχοντικό Δόλγκηρα διασώθηκε χάρη στις προσπάθειες του συλλόγου «Μαρκίδες Πούλιου» και  αποκαταστάθηκε υποδειγματικά όπως ήταν στην αρχική του μορφή.

Πόλη γνωστή για το εμπόριο της γούνας και το κρασί της, η Σιάτιστα ήκμασε τον 18^ο και τον 19^ο αιώνα. Τότε χτίστηκαν από συντεχνίες Ηπειρωτών και Μακεδόνων μαστόρων τα περισσότερα από τα αρχοντόσπιτά της,  μερικά από τα οποία  ζουν ακόμα και μαρτυρούν το μεγαλείο της Βορειοελλαδίτικης πόλης.  Το Αρχοντικό Δόλγκηρα, το πιο καλοδιατηρημένο από τα τριάντα εναπομείναντα σπίτια της Σιάτιστας χτίστηκε στις αρχές του 1700 από τον Τσόλγκηρα, έναν βλάχο της περιοχής και αρχικά ήταν μια μεσαία πετρόχτιστη κατοικία. Εκατό χρόνια αργότερα, το σπίτι το κληρονόμησε ο Δημήτριος Δόλγκηρας, πλούσιος έμπορος που για  τις δουλειές του ταξίδευε συνεχώς από τη Βιέννη στην Αδριανούπολη και από την Κωνσταντινούπολη στη Σμύρνη.

 

Το 1840, ο Δόλγκηρας έφερε λαϊκούς ζωγράφους που φιλοτέχνησαν το εσωτερικό του με ωραιότατα χρώματα και μοτίβα.  Το στόλισε επίσης με έπιπλα από τη Βιέννη, τη Βουδαπέστη και το Βουκουρέστι και καταπληκτικούς πολυελαίους που όμως δεν σώθηκαν. Το Αρχοντικό ανήκει σήμερα στους κληρονόμους Δόλγκηρα, που σκορπισμένοι σε διάφορα μέρη του κόσμου, παραχώρησαν τη χρήση του για 23 χρόνια στον Μορφωτικό Πολιτιστικό Σύλλογο της Σιάτιστας «Μαρκίδες Πούλιου». Χάρη στις προσπάθειες των μελών του συλλόγου με υπεύθυνη την εκπαιδευτικό Βασιλική Σιάσιου, χρήματα από το πρόγραμμα Leader II, αλλά και δωρεές των απανταχού Σιατιστινών, που έστειλαν επίσης πολύτιμες αντίκες και οικογενειακά κειμήλια, το Αρχοντικό Δόλγκηρα λειτουργεί πλέον ως λαογραφικό μουσείο και ζωντανό δείγμα της ιστορίας της πόλης.

Υπεύθυνος για τη μελέτη και την επίβλεψη της αποκατάστησης των λεπτών εργασιών συντήρησης ήταν  ο Κοζανίτης αρχιτέκτονας Γεώργιος Σαμαρνιώτης, ειδικευμένος στα Μεταβυζαντινά μνημεία. Μαζί του δούλεψαν παλιοί Σιατιστινοί τεχνήτες , οι οποίοι κατά τη διάρκεια των εργασιών εκπαιδεύσανε και νεώτερους στα παραδοσιακά επαγγέλματα.

 

 

Αυστηρό εξωτερικά με δωρικά ντουβάρια από πέτρα και ξύλινο ζωνάρι, το σπίτι είναι  ανάλαφρο και περίτεχνο στο εσωτερικό του με τοιχογραφίες, πλούσια χρώματα και στολίδια στα παράθυρα και στα ταβάνια.

Περιβάλλεται από φρουριακό τοίχο που κρύβει την αυλή με το μαγειριό και το πηγάδι . Το μαγειριό βρέθηκε θαμένο κάτω από τόνους χώματος, χτίστηκε ξανά όπως και ο φούρνος με πελεκητή πέτρα. Στο μαγειριό γινόντουσαν τα μαγειρέματα και οι μπουγάδες, στον ίδιο χώρο υπάρχει και μια κεραμική  τουαλέτα αλά Τούρκα.

Στο ισόγειο αριστερά από τη μεσιά ή την εμπατή είναι το κατώι και δεξιά τα μαγαζιά του Δόλγκηρα, όπου έβαζε τα εμπορεύματά του, χρώματα, μαλλιά, τυριά, δέρματα και γουναρικά που έρχονταν από τη Ρωσία για να τα επεξεργαστούν οι περίφημοι Σιατιστινοί γουναράδες. Εδώ βρίσκεται και ο χειμωνιάτικος οντάς (νουντάς).

 

 

 

Η κρεβάτα -του παππού- δίπλα στο τζάκι είναι στρωμένη με μια κόκκινη υφαντή κουβέρτα 300 ετών, υπάρχουν επίσης ξυλόγλυπτες καρέκλες από Σιατιστινούς τεχνήτες, ένας σοφράς στρωμένος με βιενέζικα πιάτα από καλάι.

 

Η σκάλα οδηγεί στον όροφο με τη σάλα, τον καφέ οντά όπου έπιναν οι κυρίες τον καφέ τους και τον μπας οντά, το επίσημο σαλόνι των ανδρών. Τα μιντέρια γύρω γύρω στους τοίχους ντύνονται το καλοκαίρι με μπλε ή κόκκινο δαμάσκο και το χειμώνα με κόκκινες φλοκάτες και μεταξωτά (ατλαζωτά) μαξιλάρια.  Στα παράθυρα πίσω από τα μιντέρια υπάρχουν περίτεχνα αψιδωτά σπασίματα και στις δύο κόγχες είναι τοποθετημένες καναβέτες (ξύλινα κουτιά) όπου τοποθετούσαν λουλούδια, κρασί, ρόδια και μήλα για να υποδεχτούν ή να ξεπροβοδίσουν τους άνδρες που έφευγαν ταξίδι. Το κελάρι με τις προμήθειες βρίσκεται επίσης στόν όροφο, όπως και η νυφική παστάδα.

 

 

kikitriantafylli.wordpress.com

 

 

 

 

 Πολυύμνητα είναι τα αρχοντικά της Σιάτιστας

 

 

 "Πολυύμνητα είναι τα αρχοντικά της Σιάτιστας στη Δυτική Μακεδονία. Στέκουν σαν ορθή και αιώνια μαρτυρία ψυχής και παλμού ενός κόσμου που έμεινε στην ιστορία, αλλά το πνεύμα του και η δημιουργική του πνοή είναι ακόμη ζωντανά και εμπνέουν".

 

(Εφημερίδα "Μακεδονία" 27-7-1978).

 

 

Η Σιάτιστα συγκροτείται από δύο πολεοδομικούς οικισμούς με σημαντικά μνημεία εκκλησιαστικά, κοινοτικά και κοσμικά. Ίσως είναι η μοναδική πόλη που διέσωσε αυτούσια τη μορφή της παλιάς αρχοντιάς. Ο μεγάλος αριθμός αρχοντικών κατοικιών καταλαμβάνει τους πυρήνες των οικισμών, που προσδιορίζουν τις διαστάσεις της οικονομικής, πολιτιστικής και κοινωνικής ζωής της πόλης στο 18ο και 19ο αιώνα. Καθώς αυτά υψώνουν ακόμα το ανάστημα τους στο πείσμα του χρόνου και της αδιαφορίας, η Σιάτιστα γίνεται θρύλος και αποκτά διάσταση στο χώρο και το χρόνο.

 

Πολυσήμαντη στο χρόνο, είναι η πόλη των σημερινών και όσων υπήρξαν, η πόλη της καρδιάς και της μνήμης, η πόλη που ακολουθεί τον Σιατιστινό όπου γης. Η πόλη που δίνει ως πρώτη αίσθηση τον εγκλωβισμό και την απομόνωση στον ανυποψίαστο επισκέπτη. Την απομόνωση του απόκοσμου αναίρεσε η αγάπη των Σιατιστινών μεταμορφώνοντας αυτόν το βράχο σε κυψέλη και κιβωτό διάσωσης προαιώνιων αρετών.

Ο τρόπος ζωής το 18ο αιώνα ενσαρκώνεται σ’ όλα τα αρχοντικά με τους φρουριακούς πέτρινους αυλόγυρους και τις απόρθητες δρύινες πόρτες. Με το άνοιγμα της αυλόπορτας απλώνεται η πλακόστρωτη αυλή, με το πηγάδι, το φούρνο και το μαγειριό, επιβλητικό προβάλει το κυρίως οικοδόμημα σε δύο ή τρεις ορόφους προσανατολισμένο κυρίως με άξονα τον μεσημβρινό η σοφή σύνθεση της λιθοδομής αρμοδένεται με τα δρύινα διαζώματα.

Η μονοτονία του ύψους σπάζει με τα ασβεστωμένα σαχνισιά, που προεξέχουν στηριζόμενα σε καμπυλωτά φουρούζια. Η στέγη επιβλητική προεξέχει προστατευτικά χωρίς υδρορροές και πάνω οι περίτεχνες καπνοδόχοι. Τα σιδερόφρακτα παράθυρα του πρώτου ορόφου, η χαμηλή ξύλινη είσοδος και πολεμίστρες απαραίτητοι όροι ασφαλείας αμυντικού χαρακτήρα.

Όταν ανοίξει η αμπάρα της εισόδου οδηγεί στην πλακόστρωτη "μεσιά". Απέναντι το κατώγι με τα κρασοβάρελα, δίπλα το μαγαζί και σκάλες δεξιά και αριστερά οδηγούν στους άλλους ορόφους.

Ο πρώτος όροφος ήταν ο χώρος παραμονής τους χειμερινούς μήνες και αποτελείται από τη σάλα "ντηλιακό" με ξυλόγλυπτη οροφή δεξιά και αριστερά τα δωμάτια. Ο δεύτερος όροφος μαζί με τη σάλα των δεξιώσεων, των γλεντιών και τα καλά τα δωμάτια. Εντυπωσιακές είναι οι οροφές της σάλας με πολυγωνικό ομφαλό και των δωματίων με τα αραβουργήματα. Ιδιόμορφα είναι τα τζάκια με γύψινη διακόσμηση και υαλογραφίες. Αξιοπρόσεκτοι οι φεγγίτες (βιτρώ), πάνω από τα παράθυρα του 2ου ορόφου με τα νταπλαδωτά κανάτια. Συμβολικές οι παραστάσεις ζωγραφικής στους τοίχους και στα ντουλάπια (μεσάντρες).

Τα περίφημα αρχοντικά της Σιάτιστας είναι έργα μιας μεγάλης αρχιτεκτονικής που αποτελεί συνέχεια της βυζαντινής. Χτίστηκαν από μαστόρους της περιοχής χάρη στις δυνατότητες των εμπόρων μεταπρατών, που δραστηριοποιήθηκαν επί το πλείστον στις παραδουνάβιες χώρες της Ευρώπης.

Κάθε εποχή αφήνει τη δική της σφραγίδα, επιβάλλει τους δικούς της αρχιτεκτονικούς ρυθμούς. Οι κατοικίες που χτίζονται, πρέπει να προσιδιάζουν με τον παραδοσιακό και ιστορικό χαρακτήρα της πόλης. Ευτυχώς έστω και ελάχιστοι με ξέχωρο μεράκι και ευαισθησία έδωσαν στις κατοικίες τους τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά και τον όγκο των αρχοντικών με αρμονικό πάντρεμα σύγχρονων και παραδοσιακών υλικών.

Το αρχοντικό του Νεραντζόπουλου ή Χατζηγιαννίδη βρίσκεται στην πλατεία της συνοικίας Χώρας. Ανήκε στον Χατζηγιαννίδη, που έκανε περιουσία ως έμπορος στη Βουδαπέστη. Στο αρχοντικό, ωστόσο, έδωσε το όνομά του ο μεταγενέστερος ιδιοκτήτης του, Νεραντζόπουλος.

Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή κατασκευάστηκε στα 1754 και διακοσμήθηκε τα επόμενα χρόνια. Σώζει μοναδικά βιτρό στα σαχνισιά του 2ου ορόφου, ξεχωριστές ζωγραφικές παραστάσεις και γλυπτική σε ξύλο.

Το 1969, το αρχοντικό Νεραντζόπουλου αγοράστηκε από το ελληνικό κράτος. Τα αρχοντικά φτιάχτηκαν την εποχή της μεγάλης ακμής της Σιάτιστας, απόδειξη του πλούτου των κατοίκων της πόλης κατά το 18ο και 19ο αι. Είναι τριώροφα, με επιβλητική όψη, πέτρινη δομή και πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο. Είναι ορθογώνια σε σχήμα «Π» ή «Γ» και η πρόσοψή τους είναι μεσημβρινή.

Εκείνο που διακρίνει το εσωτερικό τους είναι οι άνετοι και πλούσια διακοσμημένοι χώροι, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από αυτοτέλεια, χωρίς όμως να διαρρηγνύεται η εσωτερική επικοινωνία, με την ύπαρξη ενός πυρήνα γύρω από τον οποίο γίνεται η διάταξη των χώρων.

Στο αρχοντικό Νεραντζόπουλου εντυπωσιάζει η ξυλόγλυπτη διακόσμηση, οι γύψινοι φεγγίτες και τα βιτρό παράθυρα. Στους φεγγίτες, εκτός από τα όμορφα γύψινα πλαίσια, ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα εγχάρακτα σχέδια, οι επιγραφές και τα στιχουργήματα.

Φιλοτεχνημένα πάνω σε καπνισμένο γυαλί (in sgraffito), τα τελευταία είναι γραμμένα σε αρχαΐζουσα γλώσσα και εξυμνούν το κάλλος και τη μεγαλοπρέπεια του σπιτιού. Σήμερα το αρχοντικό ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού και λειτουργεί ως επισκέψιμος μουσειακός χώρος.

Επισκέψιμα αρχοντικά είναι: Νεραντζόπουλου, Μανούση, Πούλκως, Δόλγκηρα, Δίντσιου. Η διάσωση αρχοντικών με λειτουργικό χαρακτήρα και όχι μόνο μουσειακό, δεν είναι απλά η διάσωση του παρελθόντος, είναι για τον τόπο η σωτηρία του παρόντος, η σωτηρία του μέλλοντος.

«Τα αρχοντικά της Σιάτιστας, αχάλαστα από το χρόνο, με την αγέραστη παρουσία τους επιμένουν, αιώνες τώρα, να μαρτυρούν στους νεότερους το παλιό μεγαλείο και την αρχοντιά του τόπου. Ο επισκέπτης – προσκυνητής μένει έκθαμβος στ’ αντίκρισμα των μουσειακών τούτων κτισμάτων, που η εξωτερική αρχιτεκτονική τους κι ο πλούτος του χειροποίητου εσωτερικού διάκοσμου είναι ανεπανάληπτος…..

Χρειάζονται άμεσες ενέργειες. Η καθυστέρηση θα σημάνει καταστροφή. Καταστροφή κι ασέβεια».

Έτσι περιέγραφε την κατάσταση το 1972 ο δημοσιογράφος Β. Παπαβασιλείου, που είχε επισκεφτεί τα Αρχοντικά μας. (Εφημερίδα «Ελληνικός Βορράς», 1-7-1972).

Πηγή: Τριαντάφυλλος Ν. Φίλιος